ગુરુપૂર્ણિમા જૈન ધર્મમાં પણ મહત્વપૂર્ણ તહેવાર છે. જૈન ધર્મમાં, આ તહેવારને "ગુરુપૂર્ણિમા" તરીકે ઓળખાય છે, અને આ દિવસમાં ગુરુને સન્માન અને આદર અપાય છે. જૈન ધર્મમાં ગુરુ પૂર્ણિમાનું મહત્વ નીચે મુજબ છે:
### 1. **કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્તિ**
જૈન ધર્મમાં ગુરુ પૂર્ણિમા દિન તે દિવસ તરીકે મનાવવામાં આવે છે જ્યારે ભગવાન મહાવીર સ્વામીને કેવીલજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું હતું. આ ઘટના જૈન ધર્મના અનુયાયીઓ માટે અતિ મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
### 2. **ગુરુને આદર અને શ્રદ્ધા**
જૈન પદ્ધતિમાં ગુરુનું સ્થાન અતિ ઉચ્ચ છે. ગુરુ શિષ્યને જ્ઞાન, વિચારશુદ્ધિ, અને આત્મદર્શનનો માર્ગ દર્શાવે છે. ગુરુ પૂર્ણિમાના પાવન દિવસે, જૈન શિષ્ય તેમના ગુરુને નમન કરે છે અને તેમની સેવા અને ઉપદેશો માટે આદર વ્યક્ત કરે છે.
### 3. **ગુરુના ઉપદેશ**
જૈન ગુરુ પૂર્ણિમા પર શિષ્યો તેમના ગુરુઓના ઉપદેશ સાંભળે છે અને તેમના માર્ગદર્શનમાં જીવન જીવવાની પ્રતિજ્ઞા કરે છે. ગુરુના ઉપદેશો અને આશીર્વાદ તેમની આધ્યાત્મિક યાત્રામાં મહત્વપૂર્ણ ગણાય છે.
### 4. **આધ્યાત્મિક અનુષ્ઠાન**
આ દિવસે જૈન અનુયાયી પૂજા, પ્રાર્થના, અને ધ્યાન જેવા આધ્યાત્મિક કાર્યોમાં મગ્ન રહે છે. આ કાર્યો દ્વારા તેઓ તેમના ગુરુના પ્રત્યે તેમની શ્રદ્ધા અને સન્માન વ્યક્ત કરે છે.
### 5. **સામૂહિક પૂજા અને પ્રવચન**
જૈન મંદિરો અને આશ્રમોમાં આ દિવસે વિશેષ કાર્યક્રમો અને પ્રવચનોનું આયોજન થાય છે, જેમાં ગુરુઓના જીવન અને તેમની સિદ્ધિઓ વિશે ચર્ચા કરવામાં આવે છે.
### 6. **દાતા અને ગુરુ દક્ષિણા**
ગુરુપૂર્ણિમાના પાવન દિવસે, શિષ્યો તેમના ગુરુને ગુરુ દક્ષિણા આપતા હોય છે. આ દક્ષિણા માત્ર ભૌતિક સ્વરૂપે જ નહી, પરંતુ સેવાભાવે, જ્ઞાનથી અને કૃતજ્ઞતા રૂપે પણ હોય છે.
જૈન ધર્મમાં ગુરુ પૂર્ણિમા ગુરુ શિષ્યના અદ્દભુત બાંધણને ઉજવવાનો દિવસ છે. આ તહેવાર દ્વારા શિષ્ય ગુરુના માર્ગદર્શન અને તેમના આધ્યાત્મિક આદર્શોને જીવનમાં ઉતારે છે, જે તેમને શાંતિ, જ્ઞાન અને મોક્ષની યાત્રામાં મદદરૂપ થાય છે.
ગુરુપૂર્ણિમા હિન્દુ ધર્મમાં એક અગત્યનો તહેવાર છે, જે ગુરુ શિષ્ય પરંપરાને ઉજાગર કરે છે. આ તહેવાર ગુરુના મહત્ત્વને માને છે અને શિષ્ય તેમના ગુરુ પ્રત્યે આદર અને કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરે છે. ગુરુપૂર્ણિમા હિન્દુ ધર્મમાં કેમ મહત્વપૂર્ણ છે તેના કેટલાક મુખ્ય કારણો:
### 1. **મહર્ષિ વ્યાસજીની પૂજા**
ગુરુપૂર્ણિમા મહર્ષિ વ્યાસના જન્મદિવસ તરીકે મનાવવામાં આવે છે. મહર્ષિ વ્યાસે ચાર વેદોનું વિભાજન કર્યું અને મહાભારત જેવી મહાન કૃતિ લખી. તેથી, આ દિવસે તેમને શ્રદ્ધાંજલિ આપીને તેમનું મહત્વ માન્ય રાખવામાં આવે છે.
### 2. **ગુરુ-શિષ્ય પરંપરાની ઉજવણી**
હિન્દુ ધર્મમાં ગુરુનું સ્થાન અતિમહત્વપૂર્ણ છે. ગુરુ માત્ર શૈક્ષણિક જ્ઞાન જ નહીં, પણ આધ્યાત્મિક માર્ગદર્શન અને જીવનના મૂલ્યો પણ શિષ્યને પ્રદાન કરે છે. ગુરુપૂર્ણિમા એ ગુરુ અને શિષ્યના સંબંધોનો ઉજવણી કરવાનો દિવસ છે.
### 3. **આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ**
આ દિવસે શિષ્યો તેમના ગુરુના આશીર્વાદ મેળવવા માટે પૂજા, પ્રાર્થના અને ધ્યાન કરે છે. આ તેમની આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ માટે મહત્વપૂર્ણ છે અને જીવનમાં ધર્મ, જ્ઞાન અને શાંતિના પંથ પર આગળ વધવા માટે પ્રેરિત કરે છે.
### 4. **ગુરુ દક્ષિણા**
ગુરુપૂર્ણિમાના દિવસે શિષ્યો ગુરુને ગુરુ દક્ષિણા આપતા હોય છે, જે તેમના ગુરુ પ્રત્યેની કૃતજ્ઞતા અને આદરનો પ્રતિક છે. આ દક્ષિણા રૂપે શિષ્યો ગુરુને ભેટ, સેવા અથવા કોઈ ઉપયોગી વસ્તુ આપતા હોય છે.
### 5. **ધાર્મિક પ્રસંગો અને ઉપવાસ**
ગુરુપૂર્ણિમા દરમિયાન અનેક ધાર્મિક પ્રસંગો, યજ્ઞ, અને ઉપવાસનો આયોજન કરવામાં આવે છે. શિષ્યોએ આ દિવસે ધાર્મિક તથા આધ્યાત્મિક કાર્યોમાં જોડાઈને પાવનતા અને શ્રદ્ધા દર્શાવવી જોઈએ.
### 6. **સમાજમાં ગુરુના પ્રભાવ**
આ દિવસે ગુરુઓના પ્રભાવ અને તેમના કાર્યોની ચર્ચા કરવામાં આવે છે. તે સમાજને માર્ગદર્શન આપે છે અને નવી પેઢીને પણ ગુરુના મહત્વને સમજવામાં મદદરૂપ થાય છે.
### 7. **પરિવાર અને સમાજમાં કૃતજ્ઞતા**
ગુરુપૂર્ણિમા દ્વારા પરિવાર અને સમાજમાં પણ કૃતજ્ઞતા અને સંસ્કારના મૂલ્યો મજબૂત બને છે.
**ઉપસાર:**
હિન્દુ ધર્મમાં ગુરુપૂર્ણિમાનું મહત્વ એટલું છે કે તે ગુરુના પ્રતિ નમ્રતા, આદર, અને કૃતજ્ઞતા દર્શાવવાનો દિવસ છે. ગુરુ શિષ્યના બંધનોને મજબૂત બનાવતો આ તહેવાર શિષ્યને જ્ઞાન અને ધર્મના પંથ પર ચાલતા રહેવા માટે પ્રેરિત કરે છે.
ગુરુપૂર્ણિમાના દિવસે હિન્દુ ધર્મમાં અનેક ધાર્મિક અને આધ્યાત્મિક કાર્યો કરવા જોગ છે. આ તહેવાર ગુરુ અને શિષ્યના સંબંધોને મજબૂત બનાવતો દિવસ છે, અને આ દિવસે કરવાં લાયક કેટલીક મહત્વપૂર્ણ બાબતો નીચે મુજબ છે:
### 1. **ગુરુની પૂજા અને આદર**
- પોતાના ગુરુના ચરણોમાં નમન કરીને તેમની પૂજા કરવી.
- ગુરુને પુષ્પ, ફળ, મીઠાઈ વગેરે અર્પણ કરવી.
- ગુરુની સાથે ગુરુપૂર્ણિમાના પાવન પ્રસંગે કોઈ ધાર્મિક વિધિ કરવી.
### 2. **ગુરુ દક્ષિણા**
- ગુરુને દક્ષિણા રૂપે કોઈ ભેટ આપવી. આ ભેટ આધ્યાત્મિક રીતે અથવા ભૌતિક સ્વરૂપે હોઈ શકે છે.
- શિષ્ય તેમનો સમય, સેવા, અને કૃતજ્ઞતા ગુરુને ભેટ રૂપે આપી શકે છે.
### 3. **આધ્યાત્મિક કાર્યો**
- પવિત્ર ગ્રંથોનું પાઠન અને વાંચન કરવું.
- મંત્રજાપ, ધ્યાન અને પ્રાર્થના કરવી.
- યજ્ઞ અને હવન જેવા ધાર્મિક કાર્યો કરવી.
### 4. **સ્નાન અને સ્વચ્છતા**
- સવારમાં વહેલી કંકોટે ઊઠીને પવિત્ર નદીમાં સ્નાન કરવું, અથવા ઘરે ગંગાજળથી સ્નાન કરવું.
- આદર્શ અને પવિત્ર જીવન જીવવા માટે સંકલ્પ કરવો.
### 5. **વિદ્યા ગ્રહણ**
- ગુરુ પાસેથી નવા વિદ્યા અને જ્ઞાન ગ્રહણ કરવું.
- ગુરુના ઉપદેશ અને પ્રવચન સાંભળવા માટે ખાસ સમય ફાળવવો.
### 6. **દુઃખી અને જરૂરિયાતમંદોની મદદ**
- ગુરુના માર્ગદર્શનમાં સેવા કાર્ય કરવું.
- જરૂરિયાતમંદ લોકોને અન્નદાન, વસ્ત્રદાન અથવા અન્ય મદદ કરવી.
### 7. **નમ્રતા અને કૃતજ્ઞતા**
- પોતાના ગુરુને તેમની શિખામણ માટે આભાર વ્યક્ત કરવો.
- ગુરુના પ્રતિ આદર અને શ્રદ્ધા વ્યક્ત કરવી.
### 8. **સામૂહિક કાર્યક્રમો**
- મંદિરોમાં અને આશ્રમોમાં યોજાતા પૂજા અને પ્રાર્થના કાર્યક્રમોમાં ભાગ લેવો.
- ગુરુ પૂર્ણિમા પ્રસંગે આયોજિત પ્રવચન અને ધાર્મિક કાર્યક્રમોમાં જોડાવું.
**ઉપસાર:**
ગુરુપૂર્ણિમા એ ગુરુના પ્રત્યે આદર, નમ્રતા અને કૃતજ્ઞતા દર્શાવવાનો પાવન દિવસ છે. આ દિવસે શ્રદ્ધા અને સન્માન સાથે ગુરુની પૂજા અને આરાધના કરવી જોઈએ. ગુરુપૂર્ણિમા દ્વારા જ્ઞાન, આદર અને માનવતાના મૂલ્યોનું પાલન કરવું જોઈએ.
આશિષ
