અનુભવ
હેત્વીએ જાણે લગ્ન શું કર્યા, કે તેણી તેના પતિ દ્વારા ખરીદેલી ગુલામ બની ગઈ. ફોન આવે એટલે હું ફોન કરીશ, 'ડાર્લિંગ, આજે કેટલાક લોકોને જમવા માટે બોલાવ્યા છે, જમવાનું તૈયાર રાખજે.' ક્યારેક કોઈ સેટેલાઈટથી આવે છે તો કોઈ બોપલથી. જ્યારે તે કહે કે, મારે આપણા બાળકનું ધ્યાન રાખવું કે જમવાનું બનાવવાનું, ત્યારે હું ખૂબ જ પ્રેમથી કહે, 'ડાર્લિંગ, તું જમવાનું એટલું સારું બનાવે છે કે ખાનાર આંગળીઓ ચાટતા જ રહે. એક કામ કર હું ઘરે આવીને બિન્ટુને સાચવીશ.’ હવે તેને કહેવું તો પણ શું કહેવું, તેને ખબર નહીં હોય પણ લીનાને ઘરે ત્રણ નોકર કામ કરે છે અને નિર્મલાને ત્યાં પણ બે નોકર કામ કરે છે.. અને અહીંયાતો એમ છે કે આપણે દિવસરાત કામની ચક્કીમાંપીસાતા રહેવાનું.
સવાર સવારમાં ઓફિસ જવાનું હોય, તો પાછો ગરમાગરમ નાસ્તો અને જતી વખતે બપોરનું ટિફિન લંચ બોક્સ તો ખરો. સાથે સાથે બિન્ટુનું આખા દિવસનું કામ અલગ-અલગ કે ખરું, નાહવાનું, તૈયર કરવાનો, જમાડવાન. ઘરમાં એક કરતાં અનેક કામમાં એક મિનિટની પણ ફુરસદ મળતી ન હોય. જ્યારે હું કહું છું કે બાળકની સંભાળ રાખવા માટે માત્ર એક જ વ્યક્તિ રાખો, ત્યારે તેઓ હસીને વાતને ટાળે નાંખે. જો તેને ફાવે તો ઘરમાં રાખેલ કામ માટેના બહેનને પણ કાઢી મુકે. બસ, મારાં લગ્ન થયાં ત્યારે તે એક ખાનગી કંપનીમાં સીએ હતો. શિવાજીનગરમાં નાના ફ્લેટમાં રહેતો હતો પણ આજે બોડકદેવમાં તેનો પોતાનો મોટો ચાર રૂમનો ફ્લેટ હતો. ઘરમાં ટેલિવિઝન, ફ્રિજ, કાર છે અને તેની પોતાની ઓફિસ છે. લગ્નના સાત વર્ષના અંતે ઘણી પ્રગતિ થઈ છે, પરંતુ વિચારસરણીમાં કોઇ ફર્ક ના પડ્યો.
હવે હું કહું છું કે તમે કાર માટે ડ્રાયવર કેમ રાખતા નથી, તો તમે તરત જ કહેશે, 'ડાર્લિંગ, તું ડ્રાઇવિંગ કેમ શીખતી નથી ? તને તો ખબર છે ને અમેરિકામાં પણ લોકોને નોકરી મળતી નથી. તમારે તમારું કામ જાતે કરવું જોઈએ.' હૃદય બળીને રાખ થઈ જાય છે. છેવટે, જ્યારે વ્યક્તિ પોતાનું ધોરણ જાળવી શકતી નથી ત્યારે થયેલ પ્રગતિનો અર્થ શું. પડોશીઓ શું વિચારશે, ઓછામાં ઓછું એટલું તો સમજવું જોઈએ. હત્વીનાકદમ ઝડપથી રસ્તા પર આગળ વધતાં જ અચાનક બગીચાની બાઉન્ડ્રી વોલ પાસે આવીને ઉભી રહી ગઈ. તે ઘરથી આટલી દૂર આવી, પણ ક્યાં જવું તે વિચાર્યું પણ ન હતું. તે ગુસ્સામાં બિન્ટુને ઉમા ઘરે છોડીને મુકીને આવી હતી. બગીચામાં જ થોડો સમય પસાર કર્યો. બિન્ટુ ઘરે પહોંચશે ત્યારે તે આપોઆપ તેની સંભાળ લેશે. છેવટે દરેક વસ્તુની એક મર્યાદા હોય છે. બાળકને કેવી રીતે ઉછેરવું તે જાણો. અને બિન્ટુ પણ એટલો બધો શેતાન બની ગયો છે કે તે સાવ તેના બાપ ઉપર ગયો હતો.
હેત્વી બગીચામાં પ્રવેશી અને બંને બાજુની પથ્થરની બેન્ચો વચ્ચે ઝડપી પગથિયાં સાથે ચાલતી, બગીચાની વચ્ચોવચ્ચ બનેલા ગોળાકાર વર્તુળ પાસે આવી. ‘ઓહ, કેટલી ગરમી છે, પાણીનો ફુવારો પણ તુટી ગયેલો પડ્યો હતો.’ હેત્વીને યાદ આવ્યું કે, એક વખત તે તેના પતિ સાથે ઘણા વર્ષો પહેલા આ બગીચામાં આવી હતી. એ વખતે પણ આ દરવાજા ચણા-ખારીસીંગની લાળીવાળા ભાઇ ઉભા રહેતા હતા. પરંતુ આજે તે સૂર્યાસ્ત પહેલા અહીં પહેલીવાર આવી છે. હેત્વી બેચેનીથી ખાલી અડધી તૂટેલી લીલા રંગના બાંકડા પર બેઠી. તૂટેલા ફુવારાની આસપાસ લાકડાની બેન્ચ પડી હતી. બધા બાંકડા ભરેલા હતા. મોટાભાગના બાંકડા સમય પસાર કરવા માટે એકઠા થયેલા નિવૃત્ત વૃદ્ધોના જૂથ થઇ બેઠેલા હતા. છે. છેવટે, તેઓએ આમ પણ ઘરે શું કરવાનું ? ક્યાં જવું ? બાળકો ક્યાંક બેડમિન્ટન રમે છે તો ક્યાંક ક્રિકેટ. ડાબી બાજુના ખૂણામાં કેટલાંક યુગલો દુનિયાથી અજાણ પોત પોતાની દુનિયામાં ખોવાયેલા બેઠાં હતા. જાણે એવું લાગે છે કે કુદકે અને ભૂસકે વધી રહેલ મહાનગરી અમદાવાદમાં રોમાન્સ માટે આનાથી વધુ સારી જગ્યા કોઈ ન હોઇ શકે. આકાશમાં લાલાશ પર અંધકાર છવાઈ જવા લાગ્યો હતો. પવનના સુસવાટા ચાલું હતા. હેત્વીને લાગ્યું કે તેના કપાળમાંથી પરસેવો ઉતરીને તેના કપાળ સુધી પહોંચ્યો હતો.
એકાએક 'ટાઈગર, ટાઈગર'નો અવાજ, આવ્યો સાથે કૂતરાનો ભસવાનો અવાજ આવી રહેલ હતો. હેત્વીએ જમણી તરફ જોયું. મોટા ઘરની એક નોકરાણી બેન કૂતરાને બગીચાના બીજા ગેટ પરથી ફેરવવા માટે લઈ આવી હતી. કૂતરો બેકાબૂ બનીને અહીં-તહીં દોડી રહ્યો હતો અને બેન કૂતરાની સાંકળ પકડવા તેની પાછળ દોડાદોડ કરી રહેલ હતી.
હેત્વીએ ઠંડો શ્વાસ લીધો. તે ઈચ્છતી હતી કે કોઈ પરિચિત તેને જોઇ ના શકે. લોકો કૂતરાઓને ફેરવવા માટે નોકરાણી પણ રાખે છે અને એક અમારા પતિ છે જે ખુશીથી પાંચ હજારની સાડી લાવશે, પરંતુ નોકરનો ઉલ્લેખ થતાં જ મોં બગાડી નાખશે. છેવટે, પૈસા શેના માટે છે? આરામ માટે ને. ધાર્મિક વિધિ કરતી વખતે એક કાગડો નજીકના ઇલેક્ટ્રિક પોલ પર બેઠો હતો. હેત્વીએ પાછળ જોયું. તેની પાછળ બે હિંચકાહતા, જેના પર રંગબેરંગી કપડાં પહેરેલા બાળકો ઝૂલતા હતા. સાડીમાં સજ્જ, ફેશનેબલ વાળથી શણગારેલી, આયા જેવી બેન ગોળમટોળ બાળકની સાથે બાજુમાં ચાલી રહી હતી. બાળક ખુશીથી તેનો હાથ પકડી ચાલી રહેલ હતું. એક નિસાસો નાંખ્યો. શું સુંદર બાળક હતું લાલગુલાબ. બીન્ટુ પણ આટલો નાનો હતો ત્યારે આવો જ લાગતો હતો. આયાએ જેને પ્રેમથી ઉભો કર્યો અને અન્ય બાળકોની પાસે લાવી, તેના મિત્રો પાસે ગયો જે પહેલાથી જમા છે. બાળકો પોતાની મેળે રમતા હતા. મિત્રોનો મેળાવડો એકઠો થયો હતો.
"લાલુ, આજે તું મોડો આવ્યો ?"
"શું કરું મેમસાબ એ રજા મોડી આપી."
“સાહેબ અને મેમસાબ કૂતરાની જેમ એકબીજા સાથે લડતા હતા અને ખાલી બૂમાબૂમ કરતા હતા. હું કંટાળી ગઇ છું."
"અરે, તમે કેમ ન કહ્યું કે અમારો બોયફ્રેન્ડ પાર્કમાં રાહ જોતો હશે ? જો આપણે મોડા જઈએ, તો તે કોઈ બીજા સાથે મજા કરશે.
"તને ખબર છે, જ્યારે અમારા સાહેબ કામ પર જાય છે, ત્યારે અમારા મેમસાબ એકતાલીસ નંબરના સાહેબ જોડે ગુલછડીઓ ઉડાવતા હોય છે."
''તે પણ થાય છે.''
"તેમનું મિશન સમાપ્ત થઈ ગયું છે. આખો દિવસ ફિલ્મી ગીતો ગાય છે. સાંજે સાહેબ અને મેમસાબ ક્લબમાં જતા અને બાળકોને જમવા મોકલતા અને અમારી પાસે મૂકી જતા.
''સારું.''
"આવ, લાલુ, આ રહ્યો તારો પ્રેમી. જુઓ, તે તમને બોલાવે છે. એકદમ અફલાતૂન છે. અમારી સામું તો કોઈ જોતું નથી.
લાલી ત્યાંથી છોડીને ભાગી ગઈ. તેણીની પાછળ, તેણીની ઉંમરના અને તેથી વધુ ઉંમરના તેના તમામ મિત્રો હસતા હતા.
'અરે, આ પ્રેમી તો અમારા બિલ્ડિંગનો ચોકીદાર છે. ઓહ, તો આ ચોકીદારી થઈ રહી છે?’ હેત્વી મનમાં બધું વિચારતી નવાઈ પામતી હતી.
નિર્દોષ બાળકને કદાચ ખ્યાલ આવી ગયો હતો કે તે એકલો હતો. બીજી બાજુ લાલી અને ચોકીદાર હાથમાં હાથ જોડીને મસ્તી કરતા હતા. અરે, આ શું છે ? બંને મેંદીની ઝાડીઓ પાછળ ગાયબ થઈ ગયા. એકબાજુ બાળક જોર જોરથી રડી રહ્યું હતું. કાનના પડદા ફૂટી રહ્યા હતા. અરે, આ શું છે, બાળક પગ લટકાવીને નીચે ઉતરવાની કોશિશ ખરી રહેલ હતું. અરે, અરે, રે, તે પડી જશે. અરે, કોઈ તેને પકડી રાખે. પરંતુ કોઈએ તેને બચાવી લીધો, ત્યાં સુધી બાળક ધમ્મના અવાજ સાથે નીચે પડી ગયો. છંછેડાયેલી વાઘણની જેમ, લાલી ઝાડીમાંથી બહાર આવે છે અને બાળકને ઉપાડે છે અને તેને બે થપ્પડ આપે છે, "હમ કો બાત ભી કરે નહીં દેંગે". ' બાળક ભયથી શાંત થઈ જાય છે. પણ હેત્વીનેએવું લાગ્યું કે જાણે કોઈએ તેના ગાલ પર નિર્દયતાથી થપ્પડ મારી હોય અને હાથના નિશાન તેના જ ગાલ પર ઉભરી આવ્યા હોય.
"મારો બીન્ટુ..." હેત્વી અચાનક ચીસો પાડીને જાગી અને દોટ મુકીને બગીચાના દરવાજા તરફ દોડી.
હેત્વી લિફ્ટમાંથી બહાર નીકળીને ઉમાના ફ્લેટ તરફ ચાલી કે તરત જ તેણે રસ્તામાં ઉભેલા બીન્ટુને ખોળામાં લઈ લીધો, હસતા હસતા પતિને જોઈને અટકી ગઈ. હેત્વીએ તેને ઉચકી લીધો અને એક સાથે અનેક કિસ કરતી તેના ફ્લેટ તરફ દોડી ગઈ. પાછળથી તેના પતિનો અવાજ તેના કાને અથડાયો. પણ હેત્વી પાસે તેના પતિની વાતનો જવાબ આપવા માટે શબ્દો નહોતા, માત્ર આંસુ હતા.
જ્યારે એક પૈસાદાર વ્યક્તિ અને એક અનુભવી વ્યક્તિ ધંધો કરે છેને ત્યારે અંત મા અનુભવી વ્યક્તિ પૈસા લઈ જાય છે અને પૈસાદાર વ્યક્તિ અનુભવ.આમ રૂપિયા કરતા ક્યાંક અનુભવ આગળ નીકળી જાય છે. અનુભવ બે પ્રકાર ના હોય છે એક સારો અનુભવ અને એક ખરાબ અનુભવ. હા પણ એ છે કે અનુભવ ગમે તેવો હોય એ તમને કંઇક ના કંઇક જરૂર શીખવી ને જાય છે. કોઈ અનુભવ દ્વારા જ્યારે આપણ ને કઈક શીખવાની તક મળે છે ને એ તક જો આપડે ચૂકી જઈએ ને તો મિત્રો બહુ જ મોંઘો પડે છે એ અનુભવ. હેત્વી માટે આજનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ એવો હતો કે તેની આંખો આગળ લાગેલા ચશ્મા આપોઆપ ઉકલી ગયા હતાં.
Dipak Chitnis (dchitnis3@gmail.com)
