-સત્યની જીત-
એક ગામમાં મંગલ નામનો એક સરળ અને ગરીબ છોકરો રહેતો હતો. તે દિવસભર જંગલમાં સુકા લાકડા કાપતો, અને સાંજે તેનો ભારો બાંધી બજારમાં જતો હતો. લાકડા વેચતાં તેને મળેલા પૈસામાંથી તે લોટ, મીઠું વગેરે ખરીદીને પછી ઘરે પરત ફરતો. તે તેની મહેનતથી મેળવેલા મળતરથી સંપૂર્ણ સંતુષ્ટ હતો.
એક દિવસ મંગલ લાકડા કાપવા માટે જંગલમાં ગયો. તે નદીના કાંઠે ઝાડના સુકા પુટને કાપીને ઝાડ પર ચઢ્યો. ડાળી કાપતી વખતે તેની કુહાડી લાકડાની બહાર પડી અને નદીમાં પડી ગઈ. મંગળ ઝાડ પરથી નીચે આવ્યો. તેણે નદીના પાણીમાં ઘણી બધો સમય તરીને કુહાડી શોધવા માટે પ્રયત્ન કર્યો, પરંતુ તેને તેની કુહાડી મળી ન હતી.
મંગલને ઘણા બધો પ્રયત્નો કરવા છતાં તેને તેની કુહાડી ન મળતાં તેનદીના કાંઠે બંને હાથથી દુ:ખી થઇ તેનું માથું પકડીને બેઠો હતો. તેની આંખોમાંથી આંસુ વહેવા લાગ્યા હતા. તેની પાસે બીજી કુહાડી હતી નહીં અને બીજી કુહાડી ખરીદવા માટે પૈસા નહોતા. કેવી રીતે તે કુહાડી વિના પોતાને અને તેના પરિવારનું ગુજરાન ગુજારશે તેની ચિંતા તેને સતાવી રહી હતી.
દુ:ખી મંગળને જોઈને વનના દેવતાને તેના પર દયા આવી. મંગલને તે બાળપણના સ્વરૂપમાં દેખા દીધી અને બોલ્યા, "ભાઈ! તું શા માટે રડી રહ્યા છો? "
મંગલે તેને બે હાથ જોડી વિનંતી કરતાં કહ્યું, “મારી કુહાડી પાણીમાં પડી ગઈ છે. હવે હું લાકડું કાપી નહીં શકું અને જો લાકડાં ન કાપી શકું તો તેને બજારમાં વેચવા માટે પણ ન જઇ શકું અને મારી આવક બંધ થઇ જશે તો હું મારા પરિવારને કેવી રીતે ખવડાવીશ? ”
દેવીએ કહ્યું, "ભાઇ તું રડીશ નહીં! હું તારી કુહાડી કાઢી આપું છું. " આટલું કહી દેવે પાણીમાં ડૂબકી મારી અને મંગલ માટે સોનાની કુહાડી લઈને બહાર આવ્યા. તેમણે મંગલ ને કહ્યું, "લે આ તારી કુહાડી લઈ જા."
મંગલે માથું ઉંચુ કરીને કુહાડીની તરફ નજર કરી અને કહ્યું, "આ કોઈ મોટા માણસની કુહાડી છે. આ મારી કુહાડી નથી. હું તો એક ગરીબ માણસ છું. મારી સાથે કુહાડી બનાવવા માટે સોનું ક્યાંથી આવશે? આ સોનાની કુહાડી છે."
દેવતાએ બીજી વાર ફરી પાણીમાં ડુબકી લગાવી અને ચાંદીની કુહાડી કાઢી લાવ્યા પછી તેણે તેને મંગલને આપવાનું શરૂ કર્યું. મંગલે કહ્યું, "મહારાજે મારું ભાગ્ય ગુમાવ્યું છે. તમે મારા માટે ઘણી મુશ્કેલી લીધી, પણ મારી કુહાડી મળી ન હતી. મારી કુહાડી સરળ લોખંડની છે."
દેવતાએ ત્રીજી વખત પાણીમાં ડુબકી લગાવી અને મંગળની લોખંડની કુહાડી કાઢી લાવ્યા. મંગલ તો તેની પોતાની કુહાડી જોઇને ખુબજ પ્રસન્ન થઈ ગયો. તેણે આભાર સાથે તેની કુહાડી લીધી. દેવતાને મંગળની સત્યતા અને પ્રામાણિકતાથી પ્રસન્ન થયા. તેણે કહ્યું, "હું તારા સત્યથી ખુબજ પ્રસન્ન છું. આ બે કુહાડી પણ તું તારીપાસે રાખ."
મંગલને દેવતાએ સોના-ચાંદીની કુહાડી મેળવીને તે ધનિક બની ગયો. હવે તે લાકડા કાપવા ન ગયો. તેના પાડોશી છગને મંગલને પૂછ્યું કે હવે તમે લાકડા કાપવા કેમ નથી જતો ? સીધા સાદા પ્રકૃતિના મંગલે છગનને બધી સત્યતા જણાવી દીધી. લોભી ધૂત છગન બીજા દિવસે સોના-ચાંદીની કુહાડીના લોભથી તેની કુહાડી લઈને તે જ જંગલમાં ગયો. તેણે એક જ ઝાડ પર લાકડું કાપવાનું શરૂ કર્યું. તેણે જાણી જોઈને કુહાડી નદીમાં મૂકી અને ઝાડપર બેસીને રડવા લાગ્યો.
જંગલનો દેવતા ફરીથી છગનના લોભનું ફળ આપતા દેખાયા. છગનનેપૂછતાં તેણે નદીમાં ડૂબકી લગાવી અને સોનાની કુહાડી કાઢી. સોનાની કુહાડી જોતાં જ છગને ચીસો પાડી ને કહ્યું, "આ જ મારી કુહાડી છે."
વન દેવે કહ્યું, "તું જૂઠું બોલ છે, આ તારી કુહાડી નથી." આટલું કહીને દેવતાએ કુહાડી પાણીમાં નાખી અને અદૃશ્ય થઈ ગયા. લોભને લીધે છગનેપણ કુહાડી ગુમાવી દીધી હતી. તે રડતો-રડતો અને પાછો ગયો. સત્ય હંમેશા બળવાન હોય છે. માનવીએ સત્યનો હંમેશા સહારો રાખવો જરૂરી છે.
...........................................................................................................................................................
DIPAK CHITNIS(dchitnis3@gmail.com)
