સાયકલ
ઉલ્લાસ પુર ગામમાં રહેતા એક નાનકડા પરિવારની આ વાત છે . પંખીના માળા જેવડા આ પરિવારમાં ત્રણ જ સદસ્ય . મોહનભાઈ અને યશોદાબેન નામનું પ્રેમાળ સંસ્કારી દંપતિ અને તેમને જીવથીયે વધુ વ્હાલો તેમનો એકનો એક દિકરો સંજય . મોહનભાઇ પાસે એક નાનકડું ખેતર હતું અને થોડી ગાયો-ભેંસો . થોડા માણસો રાખી મોહનભાઈ ખેતરનું અને ગાયો-ભેંસો નું ધ્યાન રાખે અને એ અનાજ અને દુધના કારોબારથી એમનું ગુજરાન સારી રીતે ચાલતું .
યશોદાબેન અને મોહનભાઈને ચિંતા રહેતી તો બસ સંજુની હા સંજયને બધા સંજુ જ કહેતા . સંજુ હજુ તો સાતમા ધોરણમાં જ હતો પણ એ ઘણો જીદ્દી હતો . શાળામાં કોઈપણ પાસે કંઈક નવું જોવે એટલે એને તે લેવું જ હોય . યશોદાબેન અને મોહનભાઈ એને હંમેશા જરૂરિયાતથી વધુ વસ્તુઓ અપાવતા પણ એ તેને ક્યારેય પૂરી પડતી નહીં એની જીદ્દ કાયમ ઉભી જ રહેતી . અન્ય બાળકો સાથેની સરખામણીના કારણે એ કાયમ દુખી રહે અને પોતાના મમ્મી પપ્પાની મહેનતની કિંમત ન કરી શકે .
આજે ફરી એવું થયું , સંજુ સ્કૂલમાં કોઈની નવી સાયકલ જોઈ આવ્યો ને એને એવી જીદ્દ પકડી કે એવીજ સાયકલ જોઈએ . યશોદાબેને એને ખૂબ સમજાવ્યો કે બેટા તારી સાયકલને હજુ માંડ છ એક વર્ષ થયું છે એ નવી જ છે . પણ સંજુ એક નો બે ના થયો અને બપોરે રીસાઈને જમ્યા વગર જ સુઈ ગયો .
મોહનભાઈએ યશોદાબેનને કહ્યું કે એને સાયકલ અપાવી દઈએ કેટલું રડતો હતો . યશોદાબેન જાણતા હતા કે આમ તેની દરેક જીદ્દ પૂરી કરવી યોગ્ય નથી હવે સંજુને સમજાવવા કંઈક તો કરવું જ પડશે અને યશોદાબેને એક યુક્તિ વિચારી .
યશોદાબેને સંજુને કહ્યું બેટા આપણે કાલે એક જગ્યાએ ફરવા જવાનું છે પછી તને નવી સાયકલ પણ લઈ આપીશું . સંજુ તો બે-બે ખૂશખબર સાંભળી મોજમાં આવી ગયો . યશોદાબેને કહ્યું નહીં કે ફરવા ક્યાં જવાનું છે .
બીજા દિવસે સંજુ અને યશોદાબેનની સવારી ઉપડી ફરવા . યશોદાબેન એને બાજુના ગામડે લઈ ગયા . સંજુને તો એમ કે મમ્મી કોઈ બગીચામાં અથવા મંદિરે લઈ જશે પણ સંજુના આશ્ચર્ય વચ્ચે મમ્મી તેને કોઈના ઘરે લઈ આવ્યા . એ ખખડધજ ઘર હતું એમને ત્યાં ખેતરમાં કામ કરતા ખેતમજૂર ભૂરા નું . ભૂરો તો બીચારો શેઠાણી આવ્યા શેઠાણી આવ્યા કરતો હતો જાણે કોઈ મંત્રી ન આવ્યું હોય . એની વહુ લખમી ને કીધું જલ્દી ચા બનાવી લાવ . બીચારો ભૂરો અને લખમી બેઉ તો શેઠાણીને જોઈ ઘાંઘાવાંઘા થઈ ગયા .
સંજુ તો એકી નજરે આ ઘર જોઈ રહ્યો . આજુબાજુ બધે થીગડા . જાણે આ ઘરે કદી દિવાળી જોઈ જ ન હોય એટલો જૂનો રંગ . પાયા નીચે પત્થર રાખી જેમતેમ ઉભો રાખેલો પલંગ અને એક સાજી ખૂરશી કે જેના પર યશોદાબેન બેઠા હતા અને એક થોડી તુટેલી ખૂરશી જેના પર સંજુ બેઠો હતો . ફ્રિજ કે ટીવી જેવું કંઈ જ નહીં .
ભૂરાને એક છોકરો . મહેશ એનું નામ . યશોદાબેને જાણી જોઈ સંજુને કહ્યું કે જા બેટા મહેશ સાથે રમ . એના ચોપડા જો એના રમકડાં જો . સંજુ ને મહેશ રમવા લાગ્યા . મહેશ સંજુ ને એના રમકડાં બતાવતો અને રમકડાંમાં સોડા બોટલના બીલ્લા , માચીસની છાપ , લખોટીઓ પ્લાસ્ટિકના ડબ્બા એવું બધુંજ . સંજુ મહેશના ચોપડા જોતો જ રહ્યો એક ચોપડી નવી નહીં બધી જ વપરાઈ ગયેલી ચોપડીઓ . સંજુએ પુસ્તકો પર નામ જોયું રાહુલ અને કુતૂહલવષ મહેશને પૂછ્યું આમાં રાહુલ કેમ લખ્યું છે..? મહેશે જવાબ આપ્યો કે હા એ અમારા ગામના એક શેઠના દિકરાના ચોપડા છે એટલે . એ મારાથી એક વર્ષ મોટો છે એટલે હું એના ચોપડા વાપરું છું . આજે પહેલીવાર સંજુ ને સમજાયું કે એના મમ્મી પપ્પા એને કેટલું આપે છે એનો કેટલો ખ્યાલ રાખે છે . કેટલું સારું સારું જમવાનું , નવા પુસ્તકો , નવા કંપાસ બોક્સ , કપડા બધુંજ અને બીજા બાળકો કેવી પરિસ્થિતિમાં પણ હસતા હસતા જીવી રહ્યા છે જેમના પાસે જીવન જરુરિયાતની વસ્તુઓ પણ પૂરતી નથી . એના ગળે ડૂમો બાજ્યો અને તેની નજર એક જૂની અને સાવ કટાય ગયેલી સાયકલ પર પડી . સંજુએ મહેશને પુછ્યું કે આ સાયકલ તારી છે ? આવડી મોટી ? મહેશે જવાબ આપ્યો ના ના આતો પપ્પાની છે મારી પાસે સાયકલ નથી . હવે સંજુની આંખ ભીની થઈ ગઈ .
યશોદાબેને કહ્યું ભુરા ભાઈ હવે રજા લઈએ . સંજુને મહેશ પણ છુટા પડ્યા મહેશ ક્યાંય સુધી સંજુને આવજો કહી હાથ હલાવતો હતો . રસ્તામાં સંજુએ સામેથી યશોદાબેનને કહ્યું કે મારે નવી સાયકલ નથી જોઈતી . હું જીદ્દ નહીં કરું પણ હવે આપણે જ્યારે સાયકલ લેશું ત્યારે જુની સાયકલ મહેશને આપશું હો . યશોદાબેને હસતા હસતા હા પાડી . સંજુ જેવો ઘરે પહોંચ્યો કે એને આંગણે નવી સાયકલ જોઈ . પપ્પા એના માટે સાયકલ લઈ આવ્યા હતા . સંજુ પપ્પાને બાથ ભરી ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડવા લાગ્યો . સંજુને પોતાની નવી સાયકલ આવવા કરતાં એ વાતનો વધુ આનંદ હતો કે હવે મહેશને પણ સાયકલ મળશે...
