नवदुर्गा भाग ७
ही देवीच आपल्याला निर्मितीची ऊर्जा देत असते.
या देवीचे आठ हात आहेत, म्हणूनच त्यांना अष्टभुजा म्हणतात.
त्यांच्या सात हातात अनुक्रमे कमंडल, धनुष्य, बाण, कमळ-फूल, अमृत-आकाराचे कलश, चक्र आणि गदा आहेत. आठव्या हातात सर्व सिद्धि आणि निधी देणारी जपमाळ आहे.
या देवीचे वाहन सिंह आहे आणि सिंहावर त्यांचे प्रेम आहे.
या देवीला कोहळ्याचा बळी प्रिय आहे .
संस्कृत मध्ये कोहळ्याला कुष्मांड म्हणतात म्हणून देवीचे नाव कुष्मांडा
या देवीचे वास्तव्य सूर्यमंडलाच्या अगदी आतील लोकात आहे .
सूर्यलोकात राहण्याची शक्ति किंवा क्षमता ही फक्त या देवीमध्ये आहे.
म्हणूनच देवीच्या शरीराची कांति आणि प्रभा सूर्याप्रमाणे दैदीप्यमान आणि तेजस्वी आहे .
त्याच्या दिशेने दहा दिशानिर्देश प्रकाशित होतात .
विश्वाच्या सर्व वस्तू आणि प्राण्यांमध्ये त्यांचा मजबूत प्रभाव आहे.
नवरात्रीच्या चौथ्या दिवशी या देवीची उपासना शुध्द पवित्र मनाने केली पाहिजे.
याद्वारे, भक्त रोग आणि कष्टयापासून मुक्त होतात .
आणि वय, कीर्ती, सामर्थ्य आणि रोगावरचे उपचार प्राप्त करतात.
ही देवी स्वत: भक्ताला पूर्ण सेवा आणि भक्तीने आशीर्वाद देते.
या देवीच्या उपासनेमुळे भक्तांच्या रोगांचा आणि दुख्खाचा नाश होतो .
तसेच भक्तांना उत्तम आयुष्य , यश, बळ आणि आरोग्य प्राप्त होते .
ही देवी अत्यल्प सेवा आणि भक्तीने सुद्धा प्रसन्न होऊन आशीर्वाद देते .
अतिशय मनापासून पूजा करणार्याला सोप्या मार्गाने परम पद प्राप्त होते .
यथासांग पूजा करुन भक्त थोड्या वेळात कृपेची सूक्ष्म भावना अनुभवू लागतो.
ही देवी त्याला आजारांपासून मुक्त करते आणि त्याला आनंद, समृद्धी आणि प्रगती देते.
भक्तांनी या देवीची उपासना करण्यास सदैव तयार असले पाहिजे.
देवी मंत्र असा आहे
सुरसंपूर्णाकामं रुधिराप्लुतमेवच।
दधना हस्तपामभ्याम कुष्मांडा शुभदास्तु
या देवीच्या रुपातली चौथी आयुर्वेदिक वनस्पती पेठा म्हणजे कोहळा मानली जाते .
या कोहळा किंवा पेठ्या पासूनच पेठा मिठाई तयार होते .
म्हणून या रुपाला पेठा म्हणतात .
याला कुम्हड़ा असे पण म्हणतात.
जो पुष्टिकारक, वीर्यवर्धक व रक्त विकार ठीक करून
पोट साफ करण्यासाठी सहायक आहे .
मानसिक रूपाने कमजोर असलेल्या व्यक्तिसाठी हे अमृतासमान आहे .
हे शरीरातील सर्व दोष दूर करून हृदय रोग ठीक करते .
कोहळा रक्त पित्त आणि गैस दूर करते .
या रोगाने पीड़ित व्यक्तिला पेठा उपयोगात आणून
त्या सोबत कुष्माण्डा देवीची उपासना करायला हवी.
===== दुर्गा देवीचे पाचवे रूप देवी “स्कंदमाता”====
नवरात्रातील पाचवा दिवस म्हणजे स्कंदमाताच्या पूजेचा दिवस .
भक्तांची तारणहार असणारी आईच म्हणजे परम सुख आहे.
आई आपल्या भक्तांच्या सर्व इच्छा पूर्ण करते.
यशस्विनी नवदुर्गाचे पाचवे रूप स्कंदमाता आहे जिला पार्वती अथवा उमा सुद्धा म्हणतात .
या देवीचे चार हात आहेत.
तिने उजव्या बाजूला वरच्या हाताने मांडीवर स्कंद ( कार्तिकेय ) धरला आहे.
खालच्या हातामध्ये कमळांचे फूल आहे.
डाव्या बाजूला वरचा हात वरदमुद्रामध्ये आहे .
ती कमळाच्या आसनावर बसलेली आहे त्याचे पात्र खूप प्रशस्त आहे.
म्हणूनच त्याला पद्मासन देखील म्हणतात.
सिंह हे देवीचे वाहन आहे.
स्कंदमाता ही कार्तिकेयाची माता आहे.
बाल कार्तिकेयासह सिंहावर आरूढ असे तिचे रूप आहे.
हे शौर्य आणि करुणेचे द्योतक आहे.
सिंह शौर्याचे द्योतक आहे तर देवी साक्षात करुणेची मूर्ती आहे.
स्कंद म्हणजे तज्ञ,निष्णात.
सामान्यपणे जे तज्ञ,प्रविण असतात ते उद्धट असतात.
पण येथे निरागसपणा वाढवणारा निष्णातपणा आहे.
देवीच्या या रुपाची आराधना केल्याने
कौशल्यासह निरागसपणा आणि शौर्यासह करुणा हे गुण वाढीस लागतात.
पर्वतावर राहणाऱ्या स्कंदमातेने पार्थिव जीवनात नवीन चैतन्य निर्माण केले.
असे म्हणतात की या देवीच्या कृपेमुळे मूर्ख देखील ज्ञानी होतो.
स्कंदकुमार कार्तिकेय याची आई असल्यामुळे तिचे नाव “स्कंदमाता” असे आहे.
त्याचे पुष्काळ महत्त्व शास्त्रात नमूद आहे.
या देवीच्या पूजेमुळे भक्ताच्या सर्व इच्छा पूर्ण होतात.
भक्ताला मोक्ष मिळतो.
सूर्यमंडळाची प्रमुख देवी असल्याने देवीचे उपासक अलौकिक वेगवान आणि तेजस्वी बनतात.
म्हणून, एखादा भक्त जो मनाची केंद्रीत आणि पवित्र ठेवून या देवीची उपासना करतो,
त्याला भवसागर ओलांडण्यात कोणतीही अडचण येत नाही .
देवीची उपासना त्यांचा मोक्ष मार्ग सुकर करते.
ही देवी विद्वत्ता आणि चैतन्य निर्माण करते .
असे म्हणतात की कालिदास यांनी रचित रघुवंशम महाकाव्य आणि मेघदूत रचना
या केवळ स्कंदमातेच्या कृपेनेच शक्य केल्या.
हिचा मंत्र असा आहे
सिंहसंगत नित्यम् पद्मशृतकर
शुभदास्तु सदादेवी स्कंदमाता
या देवीच्या औषधिच्या रुपात आळशी हे बीज ओळखले जाते
हे वात, पित्त, कफ, रोग नाशक औषध आहे .
अलसी नीलपुष्पी पावर्तती स्यादुमा क्षुमा।
अलसी मधुरा तिक्ता स्त्रिग्धापाके कदुर्गरु:।।
उष्णा दृष शुकवातन्धी कफ पित्त विनाशिनी।
असे आळशी चे वर्णन केले जाते .
वात,कफ ,पित्त अशा रोगाने पीड़ित व्यक्तिने आळशीचे सेवन आणि स्कंदमातेची आराधना केली पाहिजे .
=====दुर्गा देवीचे सहावे रूप देवी “कात्यायनी”====
आई दुर्गाच्या सहाव्या स्वरूपाचे नाव कात्यायनी असे आहे .
नवदुर्गा या हिंदू देवीच्या पार्वती (शक्ति)च्या नऊ रुपातले हे सहावे रूप आहे .
'कात्यायनी' हे अमरकोषामध्ये पार्वतीचे दुसरे नाव आहे .
संस्कृत शब्दकोशामध्ये उमा, कात्यायनी, गौरी, काली, हेमावती व ईश्वरी अशी हिचीच अनेक नावे आहेत .
शक्तिवाद मध्ये या देवीला शक्ति किंवा दुर्गा, ज्यामध्ये भद्रकाली आणि चंडिका सुद्धा सामील आहे .
यजुर्वेदाच्या तिसऱ्या भागाच्या आरण्यक मध्ये याचा उल्लेख उल्लेख प्रथम केला गेला आहे .
स्कन्द पुराणात उल्लेख आहे की ही देवी परमेश्वराच्या नैसर्गिक क्रोधामुळे उत्पन्न झाली होती .
या देवीने पार्वतीने दिलेल्या सिंहावर आरूढ़ होऊन महिषासुराचा वध केला होता .
ही देवी शक्तिचे आदि रूप आहे .
ज्याचा उल्लेख पाणिनिने पतंजलीच्या महाभाष्यात केला आहे .
जे दूसऱ्या शताब्दीत इसवी सनापूर्वी रचले गेले आहे .
मार्कंडेय ऋषिद्वारा रचलेल्या मार्कंडेय पुराणात सुद्धा देवी महात्म्य सांगितले गेले आहे .
बौद्ध आणि जैन ग्रंथात सुद्धा याचा उल्लेख आहे
उद्यान अथवा उड़ीसा मध्ये देवी कात्यायनी आणि भगवान जगन्नाथाचे वास्तव्य आहे असे सांगितले जाते .
सहाव्या दिवशी साधकाचे मन 'आज्ञा' चक्रात असते.
या आदेश चक्राचे योगसाधनात खूप महत्वाचे स्थान आहे .
देवीचे मातृत्वाचे वैशिष्ट्य दर्शवणारे हे रूप आहे जिच्यामध्ये संगोपनाचे
आणि निगा राखण्याचे गुण आहेत.
कुमारिका चांगल्या वरप्राप्तीसाठी हिची आराधना करतात.
विवाह म्हणजे संरक्षण,वचनबद्धता, सहजीवन आणि आपलेपणा.
हि देवी नातेसंबंधामध्ये उच्च गुणांची प्रतिक आहे.
आत्म्याशी एकरूप होणे हाच खरा नातेसंबंध होय.
नवरात्रात सहाव्या दिवशी आई कात्यायनीची पूजा केली जाते.
आई कात्यायनीची पूजा-अर्चना केल्यास भाविकांना अर्थ, धर्म, काम आणि मोक्ष ही चारही फळ फार सहजपणे मिळतात.
त्याचे रोग, दु: ख, दुःख आणि भीती नष्ट होते.
जन्माची सर्व पापे नष्ट होतात.
आईचे नाव कात्यायनी कसे पडले याचीही एक कथा आहे .
कत नावाचे एक प्रसिद्ध महर्षि होते .
त्यांचे पुत्र म्हणजे ऋषि कात्य .
या कात्य यांच्या गोत्रात विश्वप्रसिद्ध महर्षि कात्यायन जन्मले होते .
पौराणिक कथेनुसार महर्षि कात्यायन यांनी भगवती समरबाची अत्यंत कठीण तपश्चर्या अनेक वर्षे केली होती. त्यांची इच्छा होती आई भगवतीने मुलीच्या रुपात त्यांच्या घरी जन्म घ्यावा .
आई भगवतीने त्यांची प्रार्थना स्वीकार केली .
आणि तपश्चर्येच्या फलस्वरूप त्यांच्या घरात एक मुलगी झाली .
काही कालानंतर दानव महिषासुराचे अत्याचार जेव्हा पृथ्वीवर वाढले
तेव्हा भगवान ब्रह्मा, विष्णु, महेश या तिघांनी आपापल्या तेजाचा अंश देऊन महिषासुरच्या नाशासाठी एका देवीची उत्पत्ती केली .
क्रमशः
