बारा जोतिर्लिंग भाग २०
बैद्यनाथ
हे ज्योतिर्लिंग झारखंड प्रांताच्या संथाल परगणा येथील देवघर मिठा या ठिकाणी आहे.
बीड जिल्ह्यातील परळी प्रमाणे हे ही जोतिर्लिंग पवित्र मानले जाते .
श्री वैद्यनाथ शिवलिंग हे सर्व ज्योतिर्लिंगांच्या गणनेत नवव्या स्थानात आहे असे म्हटले जाते.
भगवान श्री वैद्यनाथ ज्योतिर्लिंगाचे मंदिर ज्या ठिकाणी आहे त्याला 'वैद्यनाथधाम' म्हणतात. हे स्थान सध्या झारखंड प्रांतातील संथाल परगणाच्या दुमका नावाच्या जिल्ह्यात येते.
वैद्यनाथ धाम मंदिर
वैद्यनाथ धाम मंदिराच्या मधोमध प्रांगणात शिवाचे एक भव्य उंच मंदिर आहे.
मंदिरात प्रवेश करण्यासाठी एक चंद्रकूप आणि सिंहाचा मोठा दरवाजा आहे.
शिवलिंगाचा वरचा भाग हलका तुटलेला आहे, असे म्हणतात की जेव्हा रावण हे लिंग उपटण्याचा प्रयत्न करीत होता तेव्हा तो तुटला होता.
पार्वतीजी यांचे मंदिर शिव मंदिरास जोडलेले आहे.
अंगणात आणखी 22 मंदिरांची स्थापना आहे.
मंदिराच्या जवळ शिवगंगा तलाव आहे.
श्रावण महिन्याच्या निमित्ताने दरवर्षी लाखो भाविक या पवित्र ठिकाणी भेट देतात.
देश-विदेशातील भाविक जुलै ते ऑगस्ट या कालावधीत सुरू असलेल्या श्रावण मेळ्यात भेट देत असतात .
यावेळी भगवान भोलेनाथ यांचे भक्तगण येथे १०० किमी अंतरावर असलेल्या भागलपूर, बिहारमधील सुलतानगंजमधील उत्तर वाहिनी गंगा येथून पवित्र पाणी वाहण्यासाठी म्हणजे जलाभिषेकासाठी येतात.
पवित्र पाणी वाहताना काळजी घेतली जाते की ज्या पात्रात गंगेचे पाणी ठेवले आहे ते जमिनीच्या जवळ कोठेही ठेवले जात नाही .
जोपर्यंत आपण वासुकीनाथ (बासुकिनाथ) मंदिरास भेट देत नाही तोपर्यंत बैद्यनाथ मंदिराची भेट अपूर्ण मानली जाईल.
हे मंदिर शिव मंदिर म्हणून ओळखले जाते.
ते देवघरपासून 422 कीलोमीटर अंतरावर आहे.
बैद्यनाथ मंदिरात येणारे भाविक जलाभिषेकासाठी बासुकीनाथ मंदिराला भेट देतात. नंदन हिल, नौलखा मंदिर, कुंडेश्वरी मंदिर, नव दुर्गा मंदिर, सत्संग आश्रम, तपोवन मंदिरापासून १० कि.मी. अंतरावर, त्रिकुट पर्वत 17 कि.मी. अशी देवघरजवळची मुख्य ठिकाणे आहेत.
ज्या वेळी भगवान शंकर सतीचा मृतदेह खांद्यावर ठेवत इकडे तिकडे वेड्यासारखे भटकत होते, त्याच वेळी सतीचे हृदय इथे पडले.
भगवान शंकरांनी सतीच्या हृदयावर अंत्यसंस्कार केले. त्याच कारणाने त्याला 'चित्रभूमी' हे नाव पडले. श्री शिव पुराणात पुढील श्लोक देखील आढळतो, त्यावरून वैद्यनाथ यांना चिताभूमीत स्थान आहे असे समजले जाते.
प्रतिष्ठानता तद्वा विश्वाप्रतिष्प्य च ते सुराः।
वैद्यनाथी संप्रोच्य नत्व नत्व दिव्यः
म्हणजेच 'देवतांनी' देवाला थेट पाहिले आणि नंतर त्यांच्या लिंगाचा गौरव केला.
देवगणने लिंगाचे नाव 'वैद्यनाथ' ठेवले आणि त्याला अभिवादन करण्यासाठी ते सर्व स्वर्गलोकामध्ये गेले. '
पौराणिक संदर्भाप्रमाणे रावणाच्या तपश्चर्येमुळे श्री वैद्यनाथेश्वर ज्योतिर्लिंगाचा जन्म झाला.
जो माणूस श्रद्धापूर्वक भगवान श्री वैद्यनाथांची भक्ती करतो, त्याचा शारीरिक व मानसिक रोग लवकरात लवकर नष्ट होतो. त्यामुळे वैद्यनाथधाममध्ये रूग्ण आणि पाहुण्यांची विशेष गर्दी आहे.
इतर संदर्भाप्रमाणे
ब्रह्माचा मुलगा पुलस्त्य यांना तीन बायका होत्या. प्रथम पत्नीच्या पोटी कुबेर , दुसऱ्या पत्नीच्या पोटी रावण आणि कुंभकर्ण आणि तृतीय पत्नीच्या पोटी बिभीषण याचा जन्म झाला.
शक्ती प्राप्तीसाठी रावणाने कठोर तप केले. शिवाने दर्शन देऊन रावणाला शिवलिंगला त्याच्या शहरात नेले. तसेच ते म्हणाले की ते रस्त्यावर ठेवल्यानंतर तिथेच पुरुषाचे जननेंद्रिय स्थापित केले जाईल.
रावणाने 'कंवरी' मध्ये शिवाला दोन लिंगे दिले.
वाटेत अल्प दृष्टीक्षेपामुळे त्याने कंवरीला 'बैजू' नावाच्या मेंढपाळाला पकडले.
शिवलिंग इतके भारी झाले की त्यांना तिथेच पृथ्वीवर ठेवावे लागले त्यांनी तिथे बसवले.
रावण त्याला आपल्या शहरात घेऊन जाऊ शकला नाही लिंग पुढील भागात चंद्रभाल या नावाने प्रसिद्ध झाले आणि मागील भागात ज्याला वैद्यनाथ म्हटले गेले.
मेंढपाळ बैजू यांनी रोज वैद्यनाथांची उपासना करण्यास सुरवात केली.
एक दिवस त्याच्या घरात उत्सव होता.
तो जेवायला बसला पण मग जेवणानंतर शिवलिंगाची पूजा केली जात नाही हे त्याला आठवले .
म्हणून ते वैद्यनाथांची उपासना करण्यास गेले.
शिव आणि पार्वतींनी प्रसन्न होऊन त्यांना रोजच्या उपासनेत व्यस्त रहावे अशी इच्छा व्यक्त केली आणि त्यांच्या नावाच्या आधारे शिवलिंगला 'बैजनाथ' असेही म्हटले जाईल असे सांगितले.
शिव पुराणात अशा अनेक आख्यायिका आहेत ज्यावरून असे सूचित होते की शिव वैद्यांचे नाथ आहेत.
असे म्हटले जाते की शिवाने रुद्राचे रूप धारण केले आणि आपल्या सासऱ्याचे दक्षाचे शीर त्रिशूळाने वेगळे केले.
नंतर जेव्हा देवांकडून त्यांना ते शीर परत प्रदान करण्या विषयी विनंती झाली तेव्हा बाबा बैद्यनाथांनी तिन्ही जगात शोध घेतला पण त्यांना ते शीर सापडले नाही.
यानंतर, बकऱ्याचे डोके कापून दक्षाच्या धडावर रोपण केले गेले.
यामुळे बकरीचा आवाज बे बे असा काढुन चला महादेवाचे पठण करून उपासना करूया असे म्हणले जाते .
हे गाल वाजवून भक्त आवाज काढुन बाबांना आनंदित करतात .
रावणाने भगवान शंकर यांना कैलासातुन आणून प्रस्थापित केले अशी आख्यायिका आहे.
यामुळे त्याला रावणेश्वर बैद्यनाथ म्हणतात.
बाबा वैद्यनाथ धामला जाण्यासाठी सर्वात जवळचे विमानतळ म्हणजे पाटणा आहे.
तसेच इथले सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन देवनाथ जासिडीह आहे.
भाविकांसाठी कलकत्ता, गिरीडोह, पाटणा, दुमका, गया, रांची आणि मधुपूर ते देवघर पर्यंत नियमित बस धावतात.
पुराणानुसार शिवशंकराच्या उपासने मुळे मनुष्याच्या सर्व मनोकामना पुर्ण होतात .
या शिवलिंगावर अभिषेक केल्यास भगवान शंकर प्रसन्न होतात .
12 ज्योतिर्लिंग चे दर्शन करणारा माणुस सर्वात सौभाग्यशाली असतो .
शिवपुराण कथेनुसार बारा ज्योतिर्लिंग दर्शनाचे महात्म्य सांगितले आहे .
या सर्वांचे दर्शन प्रत्येक जण करू शकत नाही .
फक्त नशीबवान लोकच या देशभरात स्थित असलेल्या या ज्योतिर्लिंगांचे दर्शन करू शकतात .
समाप्त
