ટહુકો
મોસમ છલકે
ચોમાસામાં કાદવિયા રસ્તા ગરોળીના પેટ જેવા સુંવાળા બની જાય છે. સુંવાળપ આમે ભારે લપસણી હોય છે. વિજ્ઞાનમાં ઘર્ષણના નિયમો શોધાયા તેમાં લપસણા કાદવનો ફાળો રહેલો છે. આપણા રાજકારણીઓ ઘર્ષણમાં માને છે, પરંતુ તેઓ ઘર્ષણના નિયમો ભાગ્યે જ પાળે છે. એ લોકો વારંવાર લપસી પડે છે તેનું આ જ રહસ્ય છે. લપસી પડ્યા પછી લોકો તરત ઊભા થઈને ચાલવા માંડે છે, જાણે કશું બન્યું જ નથી. ક્યારેક એમનાં વસ્ત્રોને વળગેલા કાદવ અંગે કમિશનો નિમાય છે. કમિશનો એક જ કામ કરે છે, વસ્ત્રોને જે કાદવ વળગ્યો છે તે કેટલો સાચકલો (genuinc) છે તેની ચકાસણી કર્યા પછી એક રિપોર્ટ રજૂ થાય છે. સુકાઈ ગયેલો કાદવ વસ્ત્રો પરથી કાળક્રમે ખરી પડે છે અને રીઢો રાજકારણી ફરીથી કાદવ ખૂંદવા માંડે છે. પછી તો એ કમિશનની પકડમાં ન અવાય એ રીતે લપસતાં શીખી જાય છે.
ચોમાસામાં વરસાદ પડે છે પણ એની છટા (સ્ટાઈલ) બદલાતી રહે છે. આ છટાઓ મુખ્યત્વે ત્રણ પ્રકારની હોય છે. મોસમનો પ્રથમ વરસાદ ભારે ધુમધડાકા સાથે અને ગાજવીજના ચમકારા સાથે તૂટી પડે છે. એની છટા શિવના તાંડવનૃત્ય જેવી હોય છે. એનો આશય પોતાના પ્રભાવથી પૃથ્વીને અભિભૂત કરી દેવાનો હોય છે. એની અદા પ્રેક્ષકોને આંજી દેવા માટે જોરજોરથી બોલતા દેશી નાટક સમાજના સંવાદો જેવી જણાય છે. પ્રિયતમા પર છાપ પાડવા માટે પૌરુષનું પ્રદર્શન કરતા હિંદી ચલચિત્રોના નાયકની માફક એ આવે વખતે થોડી ઓવર ઍક્ટિંગ પણ કરી લે છે. આમ કરવાથી એનો હેતુ પાર પડે છે એય ખરું. ધરતીનું હ્રદય પોચું પડી જાય છે અને ઝાઝા વિલંબ વગર એ વરસાદના બાહુપાશમાં જકડાઈ જાય છે.
બહુ નાચ્યા પછી એ થોડો થાકે છે અને ઉધમાત શમી જાય છે. એકધારો બેઠો વરસે એને લોકો ‘હેલી’ કહે છે. પોતાની એકધારી રવાલ ચાલ વડે ઘુઘરમાળ ખખડાવતા બળદોની છટાનાં દર્શન અહીં થાય છે. નવવિવાહિત યુગલ થોડા સમય પછી આકર્ષણ અકંબધ હોવા છતાંય એક પ્રકારની સ્વસ્થતા પ્રાપ્ત કરે એમ ઠરેલપણે એ વરસતો રહે છે. આ ઠરેલપણાને કારણે લાંબી દોડના હરીફની માફક એ જલદી થાકતો નથી અને દિવસો સુધી વરસ્યા કરે છે. બિચારો ખેડૂત આથી ખાસ્સો અકળાય છે. એ વરસાદ અટકે અને વરાપ થાય તો વાવણી કરી શકાય એવી ચિંતામાં પલળતો રહે છે.
શ્રાવણનાં સરવરિયાં વળી જુદી જ છટા લઈને ચાલ્યાં આવે છે. ઉધમાત શમી ગયો હોય છે તે તો ઠીક પરંતુ પેલી સ્વસ્થતાય હવે પૌઢી પ્રાપ્ત કરે છે. કથકનો નૃત્યકાર પોતાની જગ્યા પર ઊભો રહીને પગની ઘૂઘરી ખખડાવ્યા કરે એ રીતે ઝરમરતો રહે છે. પ્રસન્ન દાંપત્ય માણતા યુગલ વચ્ચે સ્મિતના માધ્યમ દ્વારા પ્રેમની અવરજવર થતી રહે, એ રીતે એ ધરતીને ભીંજવતો રહે છે.
મોસમ છલકે ત્યારે હૈયું મલકે નહીં એ કેમ બને ? લોકો પલળ્યા વગર વરસાદને માણવા માટે ટેવાઈ ગયા છે. પલળ્યા વગર પ્રેમ કરવાનું અને પ્રેમ પામવાનું શક્ય નથી જણાતું. સ્નાન કરીને ઘરના ચોકમાં ઊભેલી નવયૌવના જેવું સ્વચ્છતા અને સ્ફૂર્તિની વ્યાખ્યા સમું વૃક્ષ મારા આંગણામાં ઊભું છે. વર્ષોથી એને જોતો રહ્યો છું છતાં આજે એ જુદું જુદું લાગે છે પરંતુ બે પળ માટે મારામાં જ કોઈ પરિવર્તન આવી ગયું જણાય છે.
વરસાદ પડતો હોય ત્યારે જેવા હોઈએ તેવા ને તેવા જ રહેવાનું જરા મુશ્કેલ છે. એ માટે તો રીઢા રાજકારણી બનવું પડે. વરસાદ વૃક્ષને ભીંજવી શકે અને માણસને ન ભીંજવી શકે એવું બને શી રીતે ? ભીંજાવાનું સૌના નસીબમાં નથી હોતું.
***
