करुणादेवी
पांडुरंग सदाशिव साने
११. मीलन
शिरीषने घरी येताच हेमाला ती तसबीर दाखविली व तो म्हणाला, ‘ही बघ माझी तसबीर!’‘कोठून आणलीस, शिरीष?’ तिने विचारले.‘एका भिकारणीची चोरली, पळवून आणली. आज मी चोर झालो.’‘शिरीष, असे करु नये?’‘परंतु मला न विचारता माझे चित्र कोणी काढले? आणि ते का असे वा-यावर टांगून ठेवायचे? जणू फाशी दिलेला. आणले मी काढून.’‘शिरीष, काही तरी बोलतोस. हे तुझे चित्र पुष्कळ वर्षापूर्वीचे आहे. तू तुझ्या गावी असशील, तेव्हाचे आहे. तुझ्या घऱी होते हे चित्र?’‘होते.’‘तेच असेल हे. तुझे आईबाप मेले. घरात कोणी नसेल. तुझे चित्र कोणी तरी लांबविले; परंतु त्या भिकारणीने त्याला माळ का घातली? हे चित्र कोणाचे आहे हे का तिला माहीत होते?’‘मला नाही माहीत.’‘शिरीष, ही तसबीर माझ्या महालात लावू. मी तिला रोज हार घालीन.’अशी पतिपत्नींची बोलणी चालली होती, तो राजाचे बोलावणे आले म्हणून शिरीष निघून गेला. हेमा ती तसबीर मांडीवर घेऊन बसली होती, तो बाहेर ती बाचाबाची झाली. भिकारीण भांडत होती. हेमाने भिकारणीस आत ओढले. करुणेने सर्व हकिकत सांगितली. शिरीष सोडून गेल्यापासूनचा इतिहास तिने सांगितला. हेमा शांतपणे ऐकत होती. मधून मधून सदगतित होत होती.‘करुणे, आता हे चित्र नको मागू. शिरीषच तुला देते. जिवंत मूर्ती घे. शिरीषने मला हे मागेच का बरे सांगितले नाही? ही हेमा मत्सरी नाही.’‘हेमा रागावू नको. शिरीष मनाचा कोमल आहे. आपण दोघी भांडू असे त्याला वाटले असेल. जगात सवतीमत्सर फार वाईट. शिवाय येथून येण्याचीही अडचण. माझ्या शिरीषवर रागावू नको.’‘करुणे, किती थोर मनाची तू! किती तुझी श्रद्धा, किती विश्वास, किती प्रेम! ऊठ चल. मंगल स्नान कर. सुंदर वस्त्रे नेस. अलंकार घाल. शिरीष घरी येईल, त्याचे तू स्वागत कर. मी लपून राहीन. शिरीषची गंमत करु. तो घाबरेल. बिचकेल. पळू लागेल, गंमत करु हो. ऊठ आता.’करुणा स्नानगृहात गेली. कढत कढत पाणी घेतले. अंगाला उटणी लावली. केसांना सुगंधी तेल लावले. स्नानोत्तर ती रेशमी वस्त्र नेसली. मोत्यांचे हार घातले, प्रसन्नमुखी जणू देवताच ती दिसत होती.
दोघीजणी बोलत होत्या. दोघींनी फलाहार केला. करुणेचे हृदय फुलले होते. आनंद उचंबळाला होता. मध्येच हेमाच्या हाताचे ती प्रेमाने चुंबन घेई. शिरीषचा रथ आला. बाहेर ललकारी झाली. हेमा लपली. तेथे मंचकावर करुणा बसली होती. पवित्र, प्रेमळ, हसतमुख करुणा. शिरीष आला. एकदम आत आला. करुणा उभी राहिली. शिरीष चपापला. आपण घर तर चुकलो नाही, असे त्याला वाटले. तो घाबरला.‘क्षमा करा हो!’ असे म्हणून तो जाऊ लागला.‘अपराध्याला क्षमा नाही. अपराध करुन सवरुन आता पळून कोठे चाललात !’करुणेने शिरीषचा हात धरला. तो निसटून जाऊ लागला.‘हेमा, हेमा!’ त्याने हाका मारल्या.‘ओ’ करुन पलंगाखालून हेमा बाहेर आली. ती हसत होती.‘फजिती, राजाच्या मुख्य प्रधानाची फजिती. शिरीष, पळून काय जातोस ?’‘हेमा, काही तरी काय बोलतेस? मनुष्याने पापापासून पळावे, परस्त्रीपासून पळावे.’‘शिरीष, स्वस्त्रीपासून पळणे म्हणजे का पुण्य?’‘मी तुला कधी सोडले आहे का ?’‘आणि करुणेला ? करुणेची करुणा तुला अद्याप का येत नाही ? तुझ्यासाठी ती भिकारीण बनली, तरी तुला दया येत नाही ? शिरीष, बघ, ह्या सुंदर स्त्रीकडे बघ. माझ्या आज्ञेने तिचा मुखचंद्र पाहा. बघ पटते का ओळख ?’‘करुणा, माझी करुणा!’शिरीषने करुणेचे पाय धरले. करुणा लाजली.‘हे काय शिरीष ? माझे पाय दुखत नाहीत हो. तुझेच यात्रेत हिंडून दमले असतील. भिकारणीला भेटायला भिकारी होऊन आला होतास वाटते ? शिरीष, बस. माझे सारे श्रम आज सफल झाले.’
‘शिरीष, करुणेला पूर्वीच रे का नाही आणलेस ? तिच्या संगतीत माझा उद्धार झाला असता.’‘माझाही !’ शिरीष म्हणाला.‘काही तरी बोलू नका.’ करुणा म्हणाली.‘शिरीष, आम्ही भांडू असे का तुला वाटते ? अरे, श्रीकृष्णाच्या सोळा सहस्त्र नारी भांडत नसत. आम्ही दोन का भांडलो असतो ?’ हेमा म्हणाली.‘श्रीकृष्ण सोळा सहस्त्र नारींना वागवू शकत होता, त्याची थोरवी आम्हा क्षुद्रांना कोठली ? आम्हाला एकीचेही चित्त सांभाळता येत नाही, तेथे दोघींचे कसे व्हायचे ?’‘शिरीष, असे नको बोलू. आता आनंदी राहा. आता नाही ना उदास राहणार ? करुणे, शिरीष इतक्या वर्षांत मोकळेपणाने हसला असेल तर शपथ.’‘करुणे, आपल्या विवाहाचा वाढदिवस लवकरच येईल. हेमा, आम्ही आमच्या विवाहाचा वाढदिवस साजरा करीत असू. एका वाढदिवसाच्या दिवशीच राजाचे दूत मला न्यायला आले,’‘शिरीष, आपल्या लग्नाचा वाढदिवस तू का बरे कधी केला नाहीस?’‘मनात शल्य होते म्हणून. आता तुझ्या लग्नाचाही दर वर्षी साजरा करु. परंतु दिवस आहे का लक्षात ?’‘शिरीष, तो दिवस कधीतरी कोणी विसरेल का ?’‘आज यात्रेच्या दिवशी हे अपूर्व मीलन.’‘माझ्या प्रेमळ आईबापांचा हा आशीर्वाद.’‘माझ्या सासूसास-यांचा आशीर्वाद.’
